سعدی زنده‌ترین صدای امروز است

به گزارش خبرنگار مهر، اسدالله نوروزی دوشنبه شب در ویژه‌برنامه «نغمه‌های سعدی» با نگاهی متفاوت به تحلیل ابعاد کمتر دیده‌شده از شعر و نثر سعدی پرداخت.

سعدی را نمی‌توان تنها در قامت یک شاعر اخلاق‌گرا محدود کرد

نوروزی در آغاز سخنان خود با تأکید بر جایگاه سعدی در ادبیات فارسی گفت: سعدی را نمی‌توان تنها در قامت یک شاعر اخلاق‌گرا یا ناصح اجتماعی محدود کرد.

وی افزود: او انسانی رند، نکته‌سنج و آگاه به روان بشر است که آثارش را باید در چند لایه معنایی خواند.

نوروزی با اشاره به بیت مشهور «بلبل گوینده بر منابر…»، به تحلیل زبانی وی این مصراع پرداخت و آن را نمونه‌ای از چندلایگی معنایی در شعر سعدی دانست.

او گفت: شاید در نگاه اول، بیت ساده به نظر برسد، اما با دقت در ترکیب‌هایی مانند “بلبل گوینده” درمی‌یابیم که سعدی آگاهانه فضایی دوپهلو و تأمل‌برانگیز می‌سازد.

نوروزی با اشاره به تفاوت بین بیان ساده و فهم عمیق در شعر سعدی افزود: سعدی از واژگان روزمره بهره می‌گیرد، اما مفاهیمی طرح می‌کند که مخاطب را وامی‌دارد بارها به متن بازگردد؛ این سبک، خاص اوست و کمتر شاعری به این مهارت در بیان دست یافته است.

وی با خوانش و تفسیر چند بیت از گلستان و غزلیات، وجهی هنری و گاه طنزآمیز از آثار سعدی را برجسته کرد و گفت: سعدی به‌ظاهر وارد حوزه‌ی اخلاق و دین می‌شود، اما در واقعیت، چنان با رندی و زیرکی رفتار می‌کند که مخاطب نمی‌داند با واعظی مواجه است یا عاشقی زیرک.

نوروزی سپس با اشاره به یکی از مصراع‌های پرکاربرد سعدی در فرهنگ عامه، یعنی «شب فراق نخواهم خواب بودن»، این پرسش را مطرح کرد که آیا این بیت تنها یک تصویر عاشقانه است یا پشت آن تجربه‌ای واقعی نهفته است؟

وی گفت: در گفتگو با عشایر فارس دریافتم که در فرهنگ محلی نوعی فرش زبر به نام “شو” وجود دارد که به‌سبب بافت خاصش مانع از خواب راحت می‌شود؛ سعدی از چنین تجربه‌های زیسته‌ای بهره گرفته و با هوشمندی آن را وارد شعر کرده است، بی‌آنکه مخاطب شهری متوجه بار فرهنگی آن شود.

سعدی شاعر موسیقایی است

او همچنین با بررسی بیت‌هایی از غزلی که با صدای استاد محمدرضا شجریان و همایون شجریان شهرت یافته، به انسجام موسیقایی و معنایی اشعار سعدی پرداخت و گفت: سعدی شاعر موسیقایی است؛ شعرش صرفاً معنا نیست، بلکه آهنگ دارد، ریتم دارد، و آن‌قدر دقیق و محاسبه‌شده است که به‌راحتی می‌توان آن را اجرا کرد.

نوروزی به زیبایی‌شناسی معنوی در آثار سعدی نیز اشاره کرد و گفت: وقتی سعدی می‌گوید ‘باغ تفرج است و بس، میوه نمی‌دهد’، با زبانی ساده مفهومی عمیق و فلسفی را منتقل می‌کند؛ این تصویر، نوعی مواجهه‌ی عاشقانه با جهان است، جایی که وصال مهم نیست، بلکه حضور و تماشاست که اصل است.

انتظار در شعر سعدی چیست؟

وی با اشاره به بیت‌هایی که با موضوع انتظار و صبر سروده شده‌اند، اظهار داشت: انتظار در شعر سعدی، صرفاً یک وضعیت منفعلانه نیست؛ بلکه نوعی پویایی درونی دارد. سعدی با صبر، به عاشق فرصت می‌دهد تا درک کند، نه فقط منتظر بماند.

نوروزی سپس با استناد به ابیات دیگر از گلستان و بوستان، مفاهیمی مانند ایثار، صداقت، و حتی نقد اجتماعی را در آثار سعدی برجسته کرد و گفت: در نگاه نخست، ممکن است این پرسش پیش بیاید که اگر سعدی عارف است، چرا در بیت‌هایی چون “اول مرا سیراب کن” از دیگری توقع دارد؟ اما در واقع این یک چالش فکری است که سعدی عمداً ایجاد می‌کند تا ما را به تفکر وادارد؛ او استاد تناقض‌های ظاهری است.

سعدی هنوز در متن زندگی ما حضور دارد

وی در بخش پایانی سخنان خود به نقش سعدی در زبان امروز پرداخت و گفت: سعدی هنوز در متن زندگی ما حضور دارد؛ ما با زبان او فکر می‌کنیم، سخن می‌گوئیم، و حتی عاشق می‌شویم. او تنها شاعر گذشته نیست، بلکه زنده‌ترین صدای امروز ماست.